browser icon
You are using an insecure version of your web browser. Please update your browser!
Using an outdated browser makes your computer unsafe. For a safer, faster, more enjoyable user experience, please update your browser today or try a newer browser.

Jaskinie na Kilianowskiej

Po lewej stronie Góra Cergowa, po prawej Kilianowska, a środkiem biegnie szosa Dukla – Barwinek.

               W pobliżu CeŚciany Osuwiska Pn.rgowej znajduje się największe skupisko jaskiń w całych polskich Karpatach fliszowych. Na bardzo małym obszarze o rozmiarach 200 x 300 m zinwentaryzowano aż 54 jaskinie i schroniska podskalne. Przy wszystkich wejściach  znajdują się obecnie namalowane czerwoną farbą symbole inwetaryzacyjne złożone z litery L i numeru porządkowego co bardzo ułatwia ich odnajdywanie.

                 Jaskinie te znajdują się na Kilianowej. Góra ta znajduje się na zachód od Cergowej, a oddziela ją od niej dolina rzeki Jasiołki wraz z drogą Dukla – Barwinek. Tak jak wszystkie jaskinie w tym rejonie powstały w wyniku procesów osuwiskowych. Obszar występowania na Kilianowskiej ogranicza się do dwóch osuwisk, znajdujących się w pobliżu przystanku PKS Lipowica-kamieniołom. Bezpośrednio nad kamieniołomem leży osuwisko południowe, północne  – około 200 m na północ od niego. Większe z nich powstało 13 maja 1957 roku, kiedy przez kilka godzin trwało osuwanie się mas skalno-ziemnych na obszarze ok. 2 ha.

                   Formy jaskiniowe w osuwiskach na Kilanowskiej powstawały etapowo. Niektóre próżnie powstałe w najstarszych osuwiskach (przed eksploatacją kamieniołomu), były przemodelowywane w kolejnych fazach osunięć. Większość jaskiń powstała jednak w najmłodszych i gwałtownych osuwiskach w czasie eksploatacji kamieniołomu w Lipowicy. Jego niewłaściwa lokalizacja spowodowała zachwianie równowagi na zboczu, co było główną przyczyną zejścia tych osuwisk. Rabunkowa eksploatacja piaskowca u podstawy zbocza spowodowała w rozmieszczenie_jaskin1942 r. i 1944 r. odmłodzenia starego osuwiska. Wznowienie eksploatacji kamienia w 1954 r. i zastosowanie materiałów wybuchowych przyczyniło się do powstania szczególnie gwałtownego osuwiska w 1957 r.  Doszło wtedy do zasypania jednego z wyrobisk kamieniołomu i zatarasowania drogi Dukla – Barwinek na kilka tygodni. Samochody ciężarowe zasypany odcinek drogi objeżdżały korytem rzeki Jasiołki. Do kolejnych osunięć dochodziło również w latach 1964, 1970, 1972 i 1973. Zakończenie wydobycia piaskowca w końcu lat 70. oraz stopniowe wypełnianie wyrobiska materiałem płonnym spowodowało, że obecnie zbocze się ustabilizowało i nie występują już większe ruchy masowe.

            Rzeźba  osuwisk jest bardzo interesująca. W niszy osuwiska południowego odsłaniają się grube ławice piaskowców cergowskich, z przewieszkami i wnękami, liczne są szczeliny porzeczne i podłużne długości i szerokości do kilku metrów oraz większe doły osuwiskowe. W dolnej części niszy znajduje się rumowisko wielkich głazów. Osuwisko północne tworzą wysokie  na ok. 15 m ściany skalne.

              W obrębie osuwiska południowego największe są Jaskinia Kacza (L-18) i Jaskinia św. Jana (L-16), położone na wysokości 410-420 m. Mają okazałe, z daleka widoczne otwory. Łączna długość korytarzy każdej z nich wynosi ok. 50 m.

             Najdłuższe jaskinie znajdują si05ę w osuwisku północnym, u podnóży ścian skalnych. W obrębie niżej położonej ściany są wejścia do Gangusiej Jamy (L-2, łączna długość korytarzy 190 m, głębokość 11 m) oraz Lipowickiej Szczeliny (L-1, odpowiednio 105 m i10 m). Obie jaskinie posiadają wiele otworów wejściowych: Gangusia Jama oż 12, a Lipowicka Szczelina 8, w tym dwa wyjątkowo imponujące, o kilkumetrowej wysokości.

              Większość jaskiń na Kilianowskiej, poza największymi i najbardziej rzucającymi się w oczy, została odkryta na przełomie 1992/93 r. przez członków Speleoklubu z Dębicy.

  L.P. Nazwa jaskini Dł. [m] Miejsce występowania Rodzaj piaskowców Forma
1 Gangusiowa Jama 190 G. Kilanowska (osuwisko N) cergowskie osuwisko
2 J. Mroczna 175 Kornuty magurskie osuwisko
3 Szczelina Lipowicka 105 G. Kilanowska (osuwisko N) cergowskie osuwisko
4 J. gdzie Wpadł Grotołaz 75 G. Cergowa cergowskie osuwisko
5 Lodowa Szczelina 65 G. Kilanowska (osuwisko N) cergowskie osuwisko
6 J. Św. Jana 53 G. Kilanowska (osuwisko S) cergowskie osuwisko
7 J. Kacza 49 G. Kilanowska (osuwisko S) cergowskie osuwisko
8 J. przy Szkółce 47 G. Cergowa cergowskie osuwisko
9 Partyzancka Jama 47 Margoń Wyżna magurskie osuwisko
10 J. pod Bukiem 34 G. Cergowa cergowskie osuwisko
11 J. Geografów 31 G. Kamień n. Krempną magurskie skałki
12 J. Ekologów 30 G. Kilanowska (osuwisko N) cergowskie osuwisko

Jaskinie Beskidu Niskiego o długości większej niż 30 m.

Źródła:
– artykuł Tomasza Mleczki www.ssb.strefa.pl